System kar i nagród – jak go egzekwować u dziecka?

Wychowywanie dziecka nie jest prostym zadaniem. Wielu rodziców interesuje się fachową literaturą i poradami ekspertów na ten temat – wszystko po to, by jak najlepiej zajmować się swoim maluchem i wykształcić go na dobrą, wartościową osobę. Jednym z najpopularniejszych systemów wychowawczych jest stosowanie nagród i kar. Jak jednak wdrożyć ten system w praktykę, aby działał właściwie?

Konsekwencja i jasne określenie zasad

To baza, na której powinny skupiać się wszystkie kary i nagrody. Opiekunowie dziecka muszą być konsekwentni i szczerze powiedzieć sobie jakie zachowania u dziecka uważają za złe, a jakie za dobre. Wiele zależy od indywidualnego charakteru dziecka – każdy rodzic ma tutaj nieco inne doświadczenia.

Warto wziąć kartkę papieru i wynotować sobie rzeczy, które u dziecka są niepokojące i rzeczy, dzięki którym możemy być z niego dumni. To ważne, aby między tymi kategoriami panowała równowaga.

Nie można wywierać na dzieciach zbyt dużej presji i wymagać od nich zbyt wiele, ponieważ jest to szkodliwe dla poczucia własnej wartości i powoduje problemy w dorosłym życiu. System kar i nagród musi być też przejrzysty, łatwy do wyegzekwowania. Trzeba wypisać konkretne zachowania, nie jedynie cechy typu “jest niegrzeczny”. Konsekwencja stosowania tej techniki pedagogicznej polega też na komitywie wszystkich opiekunów dziecka.

Niedobrze dzieje się, jeśli rodzice mają odmienne zdanie na ten temat, podobnie z dziadkami i resztą rodziny. Jeśli dziecko zachowuje się źle, na przykład kogoś kopie, wszyscy muszą potraktować sprawę poważnie.

Dużym błędem jest myślenie, że takie zachowanie jest zabawne, a maluszek jest taki słodki, kiedy się złości. Niestety dotyczy to chociażby wielu dziadków…

Dlaczego to działa?

Kary i nagrody mają uczyć dziecko, że “opłaca się” być grzecznym. Choć może wydawać się to nieco dyskusyjne, tak naprawdę nie chodzi o same nagrody i kary, lecz o wykształcanie nawyków. Im prędzej się je nabędzie, tym bardziej pozostają w podświadomości. Dzieci dobrze, świadomie wychowane, także w życiu dorosłym są po prostu milszymi ludźmi, którzy lepiej panują nad swoimi emocjami.

Kolejną zasadą systemu jest jednak szczera rozmowa. Nie można zapominać, że maluchy to mali, myślący ludzie i można z nimi rozmawiać. Można, a nawet trzeba! Niezwykle istotne jest tłumaczenie dziecku dlaczego dostaje nagrodę lub karę – tak, aby nic nie było dla niego zaskoczeniem.

Musi wiedzieć co jest dobre, a co złe, jeszcze zanim podejmie się wykonania danej czynności. Bez tłumaczenia, żadna kara nie będzie efektywna – maluch będzie tylko niekonstruktywnie skrzywdzony i w jego głowie pojawi się chaos. Warto zauważyć, że w przedszkolach i szkołach także stosuje się ten system, chociażby w ramach ocen, słoneczek i chmurek.

Jak nagradzać

Czy nagradzanie dziecka polega na kupowaniu najlepszej jakości smartfona? Oczywiście, że nie! To nawet nie musi być materialne. Wystarczająca nagrodą jest dobre słowo, buziak lub przytulenie.

Najważniejsze są tutaj odczuwane emocje. Od czasu do czasu można pokusić się na drobne upominki, takie jak kupno lodów na spacerze, pluszak bądź kolorowy notesik – z zaznaczeniem, że to za jakieś godne pochwały zachowanie. Nie można jednak przesadzać, by dziecko nie robiło pewnych rzeczy dla zysku materialnego.

Jak karać

Jak już wspomnieliśmy, karać trzeba klarownie i konsekwentnie. Jeśli dziecko zrobi coś złego, nie powinno od razu dostawać batonika, by zamknęło buzię – powinno posłuchać dlaczego postąpiło niewłaściwie i poczuć konsekwencje tego działania. Uspokojenie rozgniewanego malucha bywa bardzo trudne, ale nie można mu ustępować.

Każde ustępstwo sprawi, że w przyszłości będzie jeszcze gorzej, ponieważ dziecko nauczy się, że i tak zawsze dostaje to, czego chce. Karą będzie chociażby nagana słowna albo naprawienie wyrządzonej szkody.

Dzieci muszą też uczyć się mówienia przepraszam. W ramach kary można też odmówić dziecku jakiejś zabawy bądź nakazać mu wykonanie jakiejś czynności, np. narysowania laurki dla koleżanki, dla której było się niemiłym.